کاربرد مکاتب گوناگون اخلاق در حرفه شهرسازی
تاریخ انتشار: ۱۵ اسفند ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۹۸۸۸۲۹۸
به گزارش خبرنگار گروه پژوهش و دانش خبرگزاری علم و فناوری آنا، امروزه اخلاق از مفهوم انتزاعی خود فاصله گرفته و در همه شئون زندگی فردی و جمعی انسان کاربرد‌یافته است.
اخلاق حرفه‌ای به عنوان یکی از زیرمجموعه‌های علم اخلاق به بیان مسایل و معضلات اخلاقی یک حرفه خاص و ارایه راهکار‌های حل آنها در قالب اصول و بایسته‌های اخلاقی می‌پردازد.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
محمد صالح شریفی (دکتری شهرسازی از دانشگاه تهران) در مقاله‌ای با عنوان «کاربرد مکاتب گوناگون اخلاقی در زمینه حرفه‌ای شهرسازی» به واکاوی این موضوع پرداخته است. در ادامه گزارش تلاش خواهیم کرد مروری داشته باشیم بر بیان مسئله، اهداف، روش و نتایج به دست آمده از این پژوهش.
* به سوی اخلاق جهانی
از نظر شریفی به‌کارگیری اخلاق در زمینه حرفه‌های گوناگون روز به روز تعمق و گسترش‌یافته تا جایی که اندیشمندان ادیان جهان در بیانیه‌ی «به سوی اخلاق جهانی» در سال ۱۹۹۳ با صراحت و تأکید از همه سازمان‌ها و شرکت‌ها و مشاغل خواسته‌اند تا درباره کاربرد اخلاق در حرفه خود تأمل کنند و به راه‌کاری مؤثر دست یابند.
در این بیانیه خواسته شده است تا «حرفه‌های هرچه بیشتری، از قبیل حرفه‌های پزشکان، دانشمندان علوم تجربی، بازرگانان، روزنامه‌نگاران و دولتمردان، ضوابط اخلاقی روزآمدی به وجود آورند که برای مسایل آزاردهنده‌ی این حرفه‌های خاص، رهنمود‌های اختصاصی ارایه کنند».
حوزه‌های پزشکی، تجارت، قضاوت و بسیاری حرفه‌های دیگر به یافتن ارتباط میان اخلاق و زمینه‌ی حرفه‌ای خود مبادرت ورزیده و اخلاق حرفه‌ای خاص آن حرفه را تبیین نموده‌اند. شهرسازی نیز به عنوان حرفه‌ای که نقشی مهم در زندگی مردم ایفا می‌کند، از این قاعده مستثنا نیست و نیازمند آن است که با استفاده از علم اخلاق، به بیان مسایل و چاره‌جویی برای آنها بپردازد. پاسخ به این نیاز از راه تبیین اخلاق حرفه‌ای شهرسازی و در قالب پیشنهاد فرامعیارها، اصول، بایسته‌ها، حقوق و وظایف متقابل افراد و گروه‌های مختلف تأثیرگذار و تأثیرپذیر از حرفه‌ی شهرسازی در ایران میسر خواهد بود.
* تبیین اخلاق حرفه‌ای در شهرسازی ایران
این پژوهشگر معتقد است که تبیین اخلاق حرفه‌ای در شهرسازی ایران به حل معضلات اخلاقی این حرفه کمک می‌کند و معیار‌هایی را ارایه می‌دهد که می‌توانند در تصمیم‌گیری‌های شهرسازی ملاک قرار گیرند. اخلاق حرفه‌ای شهرسازی می‌بایست با مبنا قرار دادن یکی از نظریه‌های اخلاقی، به ارایه‌ی اصول و بایسته‌هایی بپردازد که رعایت آنها، در شرایط زمانی، مکانی و فرهنگی ایران، فرایند و محصول شهرسازی را از دیدگاه اخلاقی و حرفه‌ای قابل‌دفاع سازد.
از نظر شریفی اخلاق حرفه‌ای شهرسازی در پی معرفی اصول و بایسته‌های اخلاقی این حرفه است. شناخت و ارائه چنین اصول و بایسته‌هایی، پیش از هر چیز نیازمند بررسی نظام‌های اخلاقی گوناگون و اتخاذ رویکردی اخلاقی نسبت به حرفه‌ی شهرسازی است. انتخاب چنین رویکردی مبنا و معیار تصمیم‌گیری‌های شهرساز را روشن می‌سازد که بر مبنای وظیفه، به تبعیت از قانون، در پی کسب فضیلت، یا برای به حداکثر رساندن منفعت عموم عمل کرده است.
مقاله حاضر در پی کنکاش در حوزه مشترک میان اخلاق و شهرسازی است تا با یافتن ارتباط آنها، کاربرد‌های اخلاق را در این حرفه روشن سازد. از این رو با انجام مطالعات اسنادی درباره علم اخلاق و اخلاق حرفه‌ای، به بیان کاربرد مکاتب گوناگون اخلاقی در شهرسازی می‌پردازد.
در این مقاله مکاتب و رویکرد‌های گوناگون اخلاقی، که هر یک ملاکی برای داوری عرضه می‌کنند، در حرفه شهرسازی بسط داده شده و رویکرد اخلاقی شهرسازی با توجه به هریک از آنها شرح داده شده است.
نویسنده پس از بررسی مکاتب و نظام‌های مختلف اخلاقی و کاربرد آنها در حرفه شهرسازی، رویکردی مبتنی بر پیامدگرایی قاعده‌نگر برای بسط در زمینه شهرسازی انتخاب می‌کند که تلفیقی از مکتب‌های نتیجه‌گرایی و وظیفه‌گرایی اخلاقی است؛ بنابراین کاری اخلاقی تلقی می‌شود که از یک سو بهترین پیامد‌ها را برای شهروندان و سایر افراد تأثیرپذیر از شهرسازی در پی داشته باشد و از سوی دیگر با قواعد کلی اخلاقی منافات نداشته باشد.
از نظر این پژوهشگر این قواعد را می‌توان فرامعیار‌های اخلاقی نامید که تصمیم‌گیری‌های شهرسازی را از لحاظ اخلاقی قابل توجیه می‌نماید. به بیان دیگر، با اتکا به رویکرد پیامدگرایی قاعده‌نگر، تصمیم‌های شهرساز هم از دیدگاه خوبی یا بدی نتایج آنها و هم از حیث درستی یا نادرستی ذاتی تصمیم‌ها بررسی می‌شود.
از نظر شریفی نکته حایز اهمیت در خصوص همه مکاتب اخلاقی به طور عام و پیامدگرایی قاعده‌نگر به طور خاص، چگونگی تعیین منفعت عمومی و فرامعیار‌های اخلاقی است.
به بیان دیگر وی به این مسئله می‌پردازد که، شهرساز چگونه می‌تواند از یک سو پیامد‌های مثبت تصمیم‌های خود و از سوی دیگر عدم تخطی از فرامعیار‌های اخلاقی را به اثبات رساند. در اینجا استفاده از اخلاق حقوق‌محور می‌تواند به عنوان راه‌حل مطرح شود.
* اخلاق حقوق‌محور
بر اساس اخلاق حقوق‌محور، معیار سنجش تصمیم و عمل اخلاقی، رعایت حقوق طرف (های) مقابل است، یعنی اگر فردی در رفتار ارتباطی به حقوق طرف ارتباط خود احترام گذارد، عمل وی اخلاقی است. بر حسب بیان فوق، اخلاق یعنی مسئولیت‌پذیری در قبال حقوق طرف ارتباط.
از نظر شریفی ریشه این نوع نگاه به اخلاق را می‌توان در منابع اسلامی نیز یافت، آن‌جا که در رساله حقوق امام سجاد (ع) نیز از همین روش استفاده شده است و وظایف افراد و اقشار مختلف جامعه بر حسب حقوقی که دیگران نسبت به آنها دارند، تعیین شده است.
علاوه بر این در اخلاق حقوق‌محور، بحث از دو نوع حقوق سلبی و ایجابی مطرح می‌شود. حقوق سلبی آن دسته از حقوقی هستند که نباید توسط سایرین تضییع شوند. رابرت نوزیک در نظریه‌ی اخلاقی خود بر لزوم احترام به این دسته از حقوق تأکید می‌ورزد و نظریه‌ی وظیفه‌گرایانه‌ی خود را بر همین اساس بنا می‌نهد. اما حقوق ایجابی آن دسته از حقوقی هستند که سایرین اعم از افراد، سازمان‌ها و نهاد‌های ذی‌ربط باید در راستای تحقق آنها تلاش کنند.
به بیان دیگر این حقوق برای طرفین ارتباط جنبه الزام‌آور می‌یابد و وظایفی را بر دوش آنها می‌نهد. این دو دسته از حقوق را می‌توان برای توجیه تعریف منفعت عمومی و فرامعیار‌های اخلاقی نیز به کار برد.
در نهایت اینکه نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که تلفیق پیامدگرایی قاعده‌نگر و اخلاق حقوق‌محور می‌تواند راه‌حلی برای توجیه خوبی یا بدی و درستی یا نادرستی تصمیم‌های شهرساز ارایه دهد، بدین معنا که منفعت عمومی در تحقق حداکثری حقوق ایجابی افراد و گروه‌های ذی‌حق در زمینه شهرسازی تعریف شود و عدم تضییع حقوق سلبی نیز به عنوان فرامعیار اخلاقی در نظر گرفته شود.
به این ترتیب، هنگامی تصمیم یا عمل شهرساز اخلاقی تلقی می‌شود که اولاً پیامد آن تحقق حقوق ایجابی گروه‌های ذی‌حق باشد و ثانیاً از قاعده عدم تضییع حقوق سلبی تخطی نکند.
انتهای پیام/
منبع: آنا
کلیدواژه: مطالعات شهری اخلاق شهرسازی پژوهش خوان حرفه ای شهرسازی اخلاق حقوق محور اخلاق حرفه ای نظر شریفی دسته از حقوق حقوق سلبی ی شهرسازی ی اخلاقی تصمیم ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت ana.press دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «آنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۹۸۸۸۲۹۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
انتشار وضعیت فرهنگی ایران در پیمایش ارزش‌های جهانی
به گزارش خبرگزاری مهر، محمد اصغری مدیر مرکز رصد فرهنگی گفت: جدیدترین گزارش مرکز رصد فرهنگی با عنوان «ایران در آینه شاخص‌های جهانی فرهنگ» با تکیه بر داده‌های پیمایشی بین‌المللی منتشر شد. در این گزارش وضعیت ایران در شاخص‌های مختلف فرهنگی از جمله ارزش‌های اجتماعی، هنجارها و کلیشه‌ها، خوشبختی و رفاه، سرمایه اجتماعی و اعتماد، ارزش‌های اقتصادی، تصور از فساد، مهاجرت، امنیت، دانش و فناوری، ارزش‌های مذهبی و اخلاقی و فرهنگ سیاسی مورد بررسی قرار گرفته است.
وی افزود: مرکز رصد تلاش نموده تا با نمره‌دهی به وضعیت ایران و جهان، بتواند تصویری مقایسه‌ای از تصور جهانی نسبت به وضعیت ارزش‌ها و نگرش‌های مردم ایران ارایه دهد. علیرغم نقدهای محتوایی و روش‌شناختی به پیمایش‌های جهانی، آشنایی با تصویر برساخته از ایران در این پیمایش‌ها نقش مهمی در سیاست‌گذاری با تکیه بر محیط‌شناسی پیرامونی دارد.
مدیر مرکز رصد ادامه داد: گفت: بر اساس این داده‌ها، ایران جزو ۱۰ کشور اول جهان با کمترین نگرانی نسبت به وقوع جنگ است و از سویی دیگر احساس امنیت در ایران کماکان در مقایسه با میانگین جهانی، وضعیت مطلوب‌تری دارد. داده‌های این گزارش علمی نشان می‌دهد که در ایران ارزش‌های اخلاقی نیز نسبت به وضعیت جهانی از جایگاه بالاتری برخوردار است و می‌توان جامعه ایران را در مقایسه با دیگر کشورها یک جامعه اخلاقی توصیف کرد.
اصغری گفت: داده‌های معتبر پیمایش جهامی نشان می‌دهد غیرقابل‌توجیه‌ترین رفتار نزد ایرانیان، دزدی، خودکشی، کتک‌زدن زن از طرف شوهر، گرفتن رشوه و همجنس‌گرایی است و مردم ایران بیش از میانگین جهانی نسبت به این بی‌اخلاقی‌ها موضع منفی دارند. مرکز رصد فرهنگی کشور تلاش می‌کند با گزارش‌های رصدی خود، تصویری روشن، دقیق و پژوهش‌پایه از داده‌های ملی، محلی و جهانی را در اختیار پژوهشگران و سیاست‌گذاران قرار دهد.
کد خبر 6093810
مدیررسانهای پرسپولیس: سپاهان به جای شکایت بیجا، عذرخواهی کند